محمدعلی اراکی
محمدعلی اراکی
| محمدعلی اراکی | |
|---|---|
 |
|
| زادروز | ۲۴ جمادی الثانی ۱۳۱۳ ه.ق |
| درگذشت | ۸ آذر ۱۳۷۳ ه.ش( ۲۵ جمادی الثانی ۱۴۱۵ ه.ق) |
| آرامگاه | ایران، قم |
| محل زندگی | اراک، قم |
| استادان | محمد باقر اراکی سلطان آبادی، حاج آقا نورالدین اراکی،شیخ عبدالکریم حائری، سید محمد تقی خوانساری |
| شاگردان | مهدی شاه آبادی، محمد تقی ستوده، رضا استادی تهرانی،علی پناه اشتهاردی، سید محسن خرازی |
| نقش‌های برجسته | مرجع تقلید |
| آثار | توضیح المسائل، حاشیه بر درر الفوائد شیخ عبدالکریم حائری، حاشیه بر عروة الوثقی |
| فرزندان | ابوالحسن مصلحی |
محمد علی اراکی (۱۳۱۳-۱۴۱۵ق) از مراجع تقلید ایرانی است. وی حدود سی سال امام جماعت مسجد امام حسن عسکری(ع) قم بود و در تاسیس حوزه علمیه قم نقش بسزایی داشت.
گفته‌اند با اینکه بیش از چهل سال از اجتهاد او می‌گذشت، از روی تواضع، مرجعیت را به دیگران واگذار می‌کرد.
وی آخرین حلقه از مراجعی بود که از نسل شاگردان آیت الله شیخ عبدالکریم حائری بودند، و بعد از وفات او مرجعیت به شاگردان آیت الله خویی، آیت الله گلپایگانی وامام خمینی منتقل شد.
محتویات
[نهفتن]ولادت و خانواده
محمد علی اراکی در ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۳۱۳ هجری قمری در شهر اراک به دنیا آمد.[۱]
پدرش حجت الاسلام حاج احمد آقا، مشهور به میرزاآقا و حاج میرزا آقا فراهانی از اهالی مصلح آباد فراهان و شاگرد ملا محمد ابراهیم انجدانی و مادرش علویه آقا بیگم، دختر سید عقیل و از نوادگان سید حسن واقف از نوادگان امام زین العابدین(ع) بود.[۲]
شیخ عبدالکریم حائری موسس حوزه علمیه قم، باجناق و سید محمد تقی خوانساری داماد او بوده است.
تحصیلات و اساتید
اراکی در سن ۱۱ یا ۱۲ سالگی به راهنمایی آقا عماد، شوهر خواهر خود، خواندن و نوشتن را فراگرفت و سپس در درس آقا شیخ جعفر حاضر شده قسمتی از سطح را نزد وی آموخت و بقیۀ کتاب‌های درسی را نزد استاد دیگرش آقا شیخ عباس ادریس آبادی فراگرفت.[۳]
او نزد شیخ محمد باقر اراکی سلطان آبادی، مشهور به سلطان العلمای اراکی (۱۳۸۲ق)، شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری را فراگرفت. از دیگر اساتید او حاج آقا نورالدین اراکی(۱۳۴۰ق) بودند.[۴]
اراکی از بیست سالگی در درس آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری شرکت نموده و به مدت هشت سال در اراک از محضر او بهره برد. او جزء ملازمان و از قدیمی‌ترین شاگردان آیت الله حائری بود.
از دیگر اساتید وی، آیت الله سید محمد تقی خوانساری (۱۳۷۱ق) است که آیت الله اراکی مباحث طهارت و نکاح را نزد او فراگرفت.[۵]
مقام علمی و شاگردان
وی پس از رحلت آیت الله خوانساری، به تدریس نکاح، مکاسب محرمه، بیع، خیارات، طهارت، اجاره و حج پرداخت و بعد از ظهرها نیز در مدرسه فیضیه، خارج اصول تدریس می‌کرد.[۶]وی در مدت تدریس خود، شاگردان فراوانی تربیت نمود:
اقدامات اجتماعی و سیاسی
از جمله اقدامات مذهبی ـ سیاسی او همراهی در تأسیس حوزه علمیه قم بود.[۸]
همچنین از آنجایی که وی نماز جمعه را واجب می‌دانست، پس از درگذشت آیت الله خوانساری، حدود سی سال (۱۳۷۷ـ ۱۳۹۹ ه.ق) در مسجد امام حسن عسکری(ع) قم اقامه نماز جمعه کرد.
آیت الله اراکی حدود ۳۵ سال در مکان‌هایی همچون کنار مقبره شیخ عبدالکریم حائری، بقعه شاه عباس (مسجد امام خمینی) و مدرسه فیضیه به اقامه نماز جماعت می‌پرداخت.
وی بعد از آمدن آیت الله بروجردی به قم، همراه آیت الله خوانساری مسئله قیام و مبارزه علیه اعمال خلاف شرع دوره پهلوی دوم را با آیت الله بروجردی مطرح می‌کرد.[۹]
درباره ماده حذف قسم به قرآن در لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، وی اعلامیه‌ای را در آذر ۱۳۴۱ ه.ش صادر کرد و طی آن، الغای صریح آن را به علت عدم تطابق با موازین شرع، عدم رضایت مردم و نگرانی عموم مسلمین از کم رنگ شدن مظاهر دینی در جامعه خواستار شد.[۱۰]
یکی از اقدامات وی، تنفیذ احکام صادره از سوی امام خمینی بود؛ که در پاسخ به نامه جمعی از نمایندگان امام، که نظر وی را راجع به "اجازات کتبی امور حسبیه و اخذ وجوه شرعیه " که امام خمینی به ائمه جمعه و علمای مورد اعتمادشان در حوزه علمیه قم و شهرستان‌ها داده‌اند، خواستار شده بودند، پاسخ داد که "اینجانب کلیه اجازات کتبی را که حضرت امام به نمایندگان و علمای مورد اعتمادشان داده‌اند، به همان کیفیت تنفیذ می‌نمایم."[۱۱]
آثار علمی
آثار به جای مانده از او شامل تقریرات و تألیفات می‌باشد.
تقریرات : تقریر بحث آیت الله شیخ محمد سلطان العلما، تقریر درس فقه شیخ عبدالکریم حائری و تقریر درس فقه سید محمد تقی خوانساری (کتاب الطهاره).
تألیفات : توضیح المسائل، حاشیه بر دررالفوائد شیخ عبدالکریم حائری، حاشیه بر عروة الوثقی، رساله استفتائات، کتاب النکاح و الطلاق، کتاب الصلاة و مقدمه بر تفسیر "القرآن و العقل " از استادش نورالدین اراکی.[۱۲]
مقام مرجعیت
با وجود اینکه وی مجتهد بزرگی بود و تعلیقه‌اش بر عروة الوثقی، بیش از چهل سال پیش تدوین شده بود، اما بخاطر تواضعی که داشت، مرجعیت را به دیگران واگذار می‌کرد و خود از افتادن در شئون مرجعیت دوری می‌جست.
اما پس از درگذشت امام خمینی، علمای بسیاری از شهرها، به ویژه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مقلدان امام خمینی را به آیت الله گلپایگانی و آیت الله اراکی ارجاع دادند.
پس از درگذشت آیت الله خویی و آیت الله گلپایگانی، مرجعیت تقلید در آیت الله اراکی متعین شد.[۱۳]
آیت الله اراکی آخرین حلقه از مراجعی بود که از نسل شاگردان آیت الله شیخ عبدالکریم حائری بودند، و بعد از وفات وی مرجعیت به شاگردان آیت الله خویی، آیت الله گلپایگانی و امام خمینی منتقل شد. بعد از درگذشت آیت الله اراکیمرجعیت از حالت تک مرجعی خارج گشت.
فرزندان
آیت الله اراکی سه پسر به نام‌های ابراهیم، ابوالحسن و علی داشت که ابوالحسن مصلحی از مجتهدین حوزه علمیه قم بوده است. همچنین دو تن از دختران وی همسر آیت الله سید محمد تقی خوانساری بوده‌اند که بعد از درگذشت یکی، دیگری به عقد آیت الله خوانساری درآمده است.
درگذشت
اراکی در اول آبان سال ۱۳۷۳ ه.ش بر اثر ضایعه عروقی در بیمارستان بستری شد و در نیمه شب سه شنبه، ۸ آذر ۱۳۷۳ (۲۵ جمادی الثانی ۱۴۱۵ ه.ق) درگذشت. محمد تقی بهجت نماز میت را بر پیکرش خواند و در جوار مرقد حضرت فاطمه معصومه(س) در کنار قبور شیخ عبدالکریم حائری و سید محمد تقی خوانساری به خاک سپرده شد.
نگارخانه
پانویس
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی، ج اول، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۴ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، شیخ الفقها و المجتهدین آیت الله العظمی شیخ محمدعلی اراکی، مسجد،ش ۱۷، آذر و دی ۱۳۷۳ش.
- صدرایی خویی، علی، آیت الله اراکی (یک قرن وارستگی)، باهمکاری ابوالفضل حافظیان، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴ش.
- مطلبی، ابوالحسن، شرح حال آیت الله العظمی اراکی (ره)، قم، مؤسسۀ در راه حق، بی‌تا.