سید صدرالدین صدر

سید صدرالدین صدر
زادروز	۱۲۹۹ هجری قمری - کاظمین
درگذشت	۱۳۷۳ هجری قمری
آرامگاه	در حرم حضرت معصومه (س)
محل زندگی	کاظمین،سامرا،نجف اشرف،مشهد،قم
استادان	محمد حسین نایینی، شیخ حسن کربلایی و آقاضیاءالدین عراقی، پدرش سید اسماعیل صدر، آخوند خراسانی، سید محمدکاظم طباطبایی یزدی و میرزا فتح الله شریعت اصفهانی
شاگردان	سید محمدباقر سلطانی، سید موسی شبیری زنجانی،سید مهدی غضنفری خوانساری، میرزا علی مشکینی، شهید محمد صدوقی، سید موسی صدر، سید رضا صدر،سید حسن مدرسی یزدی
نقش‌های برجسته	مرجع تقلید
آثار	المهدی، الحقوق، مختصر تاریخ اسلام، حاشیه بر عروه الوثقی، حاشیه بر وسیله النجاه، رساله‌ای در اثبات عدم تحریف قرآن، رساله در ردشبهات وهابیان، لواء محمد (۱۲ جلد)، مدینه العلم (۶ جلد)، دیوان اشعار
خویشاوندان	سید موسی صدر، سید رضا صدر، سید محمد باقر صدر،بنت‌الهدی صدر

سید صدرالدین صدر (۱۲۹۹ - ۱۳۷۳ق) از مراجع تقلید شیعه و متخصص در اصول، رجال، شعر و تفسیر.

او وصی شیخ عبدالکریم حائری یزدی، موسس حوزه علمیه قم، بود و پس از وفات استاد، به همراه سید محمد تقی خوانساری و سید محمد حجت، سرپرستی حوزه علمیه قم را بر عهده داشت و در حفظ و توسعه حوزه کوشید. وی پدر امام موسی صدر و سید رضا صدر است.

نسب و تحصیلات

نام او محمد علی، کنیه‌اش ابوالرضا و لقبش صدرالدین بود. با این حال به نام لقبش شهرت یافت و خود نیز همه جا خویش را «‌صدرالدین‌» می‌خواند. در کاظمین به دنیا آمد. نام پدرش آیت الله سید اسماعیل صدر و مادرش بانو صفیه، دختر آیت الله سید هادی صدر بود. دوران کودکی و نوجوانی را کنار پدر و خانواده در سامرا سپری کرد. ریاضیات، ادبیات، منطق و اغلب دروس سطح فقه و اصول را در همانجا نزد اساتید برادر بزرگترش، سید مهدی، فرا گرفت. هنگامی که پدرش سیداسماعیل صدر در سال ۱۳۱۴ هجری قمری به کربلا هجرت کرد، او نیز به این شهر رفت و به بهره‌گیری از پدر و دیگر استادان کربلا پرداخت. سپس به سفارش پدرش، برای تکمیل تحصیلات، رهسپار نجف شد و دروس دوره سطح و خارج را آنجا آموخت.^[۱]

اساتید

• محمد حسین نائینی
• شیخ حسن کربلایی
• آقاضیاءالدین عراقی
• سید اسماعیل صدر
• ملا محمدکاظم خراسانی
• سید محمدکاظم طباطبایی یزدی
• میرزا فتح الله شریعت اصفهانی

شاگردان

آیت الله صدر یکی از مدرسان برجسته حوزه بود و شاگردان بسیار تربیت کرد. نام برخی از شاگردان وی چنین است:

عزیمت به مشهد

صدر در سال ۱۳۳۹ه.ق رهسپار ایران شد و حدود شش سال در مشهد به تدریس پرداخت. در این مدت، علاوه بر تدریس، به موعظه و ارشاد مردم نیز همت گماشت. آن ایام با خشکسالی مصادف بود و او توانست، با اقدامات پیگیر و گردآوری اعانه بسیاری از مستمندان را از خطر مرگ نجات بخشد. او پس از مدتی به نجف رفت و در درس محمد حسین نائینی شرکت کرد. سپس به ایران بازگشت و در قم به تدریس و وعظ پرداخت. در یکی از سال‌ها، هنگامی که برایزیارت به مشهد رفته بود، در آن شهر اقامت گزید و به تدریس و اقامه نماز جماعت در مسجد گوهرشاد پرداخت.

عزیمت به قم

در آن زمان، موسس حوزه علمیه قم شیخ عبدالکریم حائری یزدی دوران کهنسالی را می‌گذراند و نگران آینده حوزه تازه تاسیس بود. او به منظور تقویت حوزه علمیه قم و تامین آینده آن، گروهی را به مشهد مقدس فرستاد تا از صدر برای اقامت در قم دعوت کنند. وی دعوت موسس حوزه علمیه قم را پذیرفت و به قم آمد.

صدرالدین صدر مورد توجه آیت الله حائری بود، علاوه بر تدریس سطوح عالی، از مشاوران وی شمرده می‌شد و در امور حوزه نیز به او کمک می‌کرد. آیت الله حائری صدر را وصی خود قرار داد و به پیشنهاد صدر، سید محمد حجت نیز به وصایت وی برگزیده شد.^[۳]

مرجعیت

پس از وفات موسس حوزه علمیه قم، مرجعیت و زعامت حوزه به آیات عظام حجت، خوانساری و صدر رسید و این سه معروف به مراجع ثلاث شدند.هنگامی که آیت الله سید حسین بروجردی برای معالجه به تهران آمد، صدر،از وی خواست به قم بیاید. پس از ورود او جایگاه نماز جماعت خود در حرم حضرت معصومه را به آیت الله بروجردی واگذار کرد؛ از ریاست حوزه فاصله گرفت و به پشتیبانی گسترده از آیت الله بروجردی بسنده کرد. او در تبیین فلسفه این کار، این آیه قرآن را ذکر می‌کرد: تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا ۚ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ﴿٨٣﴾ (ترجمه: آن سراى آخرت را براى كسانى قرار مى‌دهيم كه در زمين خواستار برترى و فساد نيستند، و فرجام [خوش‌] از آنِ پرهيزگاران است.)^{[ قصص–۸۳] [۴]}

فرزندان

 

از راست: امام موسی صدر، برادرش سید رضا صدر و پدرش آیت الله صدرالدین صدر

اولین همسر آیت الله صدر، دخترخاله‌اش بود که در جوانی در عراق درگذشت. وی پس از بازگشت به ایران، در حوالی سال ۱۳۳۹ هجری قمری در مشهد با بی‌بی صفیه قمی دختر سید حسین طباطبایی قمی (از مراجع تقلید) ازدواج کرد و صاحب هشت فرزند (سه پسر و هفت دختر) شد:

• سید رضا صدر، که از مدرسان حوزهٔ علمیهٔ قم بود.
• سید موسی صدر
• سیدعلی صدر
• صدیقه صدر، همسر سید محمدباقر سلطانی طباطبایی. صاحب چهار فرزند شد: ۱) صادق طباطبایی، ۲) فاطمه طباطبایی، که با سید احمد خمینی ازدواج کرد ۳) مرتضی طباطبایی ۴) عبدالحسین طباطبایی
• طاهره صدر، همسر شهید سید مهدی صدر عاملی
• بتول صدر، همسر هادی عبادی
• زهرا خانم، همسر حاج مصطفی فیروزان
• منصوره صدر، همسر علی اکبر صادقی و مادر زهره صادقی (همسر سید محمد خاتمی)
• فاطمه صدر، همسر سید محمد باقر صدر
• رباب صدر^[۵]

آثار علمی

آیت الله صدر آثار زیر را از خود به یادگار گذاشت:

وفات

سید صدرالدین صدر در تاریخ ۱۹ ربیع الاول ۱۳۷۳ درگذشت. آیت الله بروجردی بر پیکر وی نماز گذارد و او را در کنار قبر شیخ عبدالکریم حائری، در حرم فاطمه معصومه به خاک سپردند.^[۶]

پانویس

منابع

• امین، سید حسن، مستدرکات اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
• شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، نشر اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
• مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران، نشر خیام، ۱۳۶۹ش.
• هزار، علیرضا، دانشوران قم، قم، انتشارات زائر، ۱۳۸۴ش.