مقدس اردبیلی
وبسایت: http://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%84%DB%8C
مقدس اردبیلی
 |
|
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | احمد بن محمد اردبیلی |
| لقب | مقدس اردبیلی |
| زادگاه | اردبیل |
| محل زندگی | نجف |
| تاریخ وفات | ۹۹۳ق |
| محل دفن | حرم امام علی(ع) |
| شهر وفات | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید علی صائغ • جمال‌الدین محمود |
| شاگردان | میرزا محمد استرآبادی • شیخ حسن عاملی • سید محمد عاملی • ملا عبدالله شوشتری |
| اجازه اجتهاد از | سید علی صائغ |
| تالیفات | استیناس المعنویة • حاشیه بر شرح تجرید،حدیقة الشیعة •زبدة البیان فی آیات الاحکام |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | ارتباط با دربار صفوی |
| اجتماعی | تلاش برای رفع مشکلات شیعیان |
احمد بن محمد اردبیلی، (درگذشته ۹۹۳ق) معروف به مقدس و محقق اردبیلی از فقهای امامیه در قرن دهم قمری و از معاصران شیخ بهایی.
مقدس اردبیلی در علوم عقلی و نقلی تبحر داشت و حوزه علمیه نجف در زمان ریاست او رونقی دوباره یافت. زبدة البیان از مهمترین آثار او است. اردبیلی در مسائل فقهی چون نجاست خمر، حرمت غنا و شرایط قاضی نظریاتی بر خلاف مشهور فقهای شیعه داشت که در مجمع الفائده و البرهان آمده است.
مقدس، از دربار صفویه برای گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان استفاده می‌کرد با این حال زهد و تقوایش نیز زبانزد بود.
محتویات
[نهفتن]زندگی و تحصیلات
احمد اردبیلی فرزند محمد در قرن ۱۰ق در اردبیل زاده شد. وی معاصر شیخ بهایی و شاه عباس اول بود[۱] علوم نقلی و فقه را نزد سید علی صائغ و دیگر استادانحوزه علمیه نجف فرا گرفت.[۲] اردبیلی مدتی به شیراز مهاجرت کرد و نزد جمال الدین محمود علوم عقلی را فراگرفت.[۳] وی در اواخر عمر در نجف از تدریس عقلیات سر باز زد و تا زنده بود به تدریس نقلیات پرداخت.[۴] وی در دوران ریاست خود به حوزه علیمه نجف آن را رونقی تازه بخشید.[۵] و به محقق اردبیلیمعروف شد.[۶] او در صفر ۹۹۳ق[۷] درگذشت و در ایوان طلای حرم امام علی(ع) به خاک سپرده شد.[۸] حرزالدین درگذشت او را در ۹۹۲ق ذکر کرده است.[۹]
اردبیلی نخستین کسی بود که پس از عصر شیخ طوسی دایره عمل به خبر واحد را گسترش داد و به خبر غیر امامی ثقه توجه داشت.[۱۰]
خصوصیات اخلاقی
وی به مقدس شهرت یافت[۱۱] از وی کراماتی نیز نقل شده است[۱۲] مقدس اردبیلی خود را در برابر شاگردانش بسیار کوچک می‌شمرد. از شاگردانش گزارش‌هایی درباره تواضع او و کمک‌هایش به محرومان نقل شده است.[۱۳]
وی مورد تجلیل علما و فقهای شیعه قرار گرفته است؛ از جمله سید مصطفی تفرشی[۱۴]، شیخ حر عاملی[۱۵]علامه مجلسی و شیخ عباس قمی او را با القاب و عبارت‌های گوناگونی ستوده‌اند.[۱۶] صاحب جواهر و محدث بحرانی در الحدائق الناضرة و صاحب مستند الشیعه از او به عظمت یاد کرده‌اند.
ارتباط با دربار صفوی
وی با دربار صفویه ارتباط داشت، و از این راه در گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان تلاش‌های زیادی کرد هر چند وی به درخواست شاه عباس صفوی برای ترک نجف و مهاجرت به ایران پاسخ منفی داد اما برای حل مشکلات شیعیان همواره به دربار صفوی تذکراتی می‌داد و نامه‌نگاری می‌کرد.[۱۷]
به گفتۀ حرزالدین در معارف الرجال، مقدس اردبیلی در نجف بود، نامه‌ای درباره نیازمندی یکی از علویان، به شاه طهماسب اول نوشت و در آن شاه را به دوستی و برادری خطاب کرد. هنگامی که شاه طهماسب نامه را خواند بهآن شخص علوی کمک کرد و به نزدیکان خود گفت هنگامی که من از دنیا رفتم این نامه در قبر من زیر سرم قرار دهید تا به وسیلۀ آن بر تکیر و منکر احتجاج کنم به اینکه ملا احمد مرا برادر و دوست قبول کرده است و سبب نجاتم از آتش شود.[۱۸]
مرجعیت
اردبیلی، از سید علی صائغ اجازه اجتهاد دریافت کرد. [۱۹] و به گفتۀ محمد ابراهیم جناتی، در سال‌های ۹۸۴-۹۹۳ق مرجع تقلید بوده است و مردم به این عنوان به او رجوع می‌کردند.[۲۰]
شاگردان
گفته شده است مقدس اردبیلی ۱۰ شاگرد داشته است برخی از شاگردانش عبارتند از:
- میرزا محمد استرآبادی[۲۱]
- سید محمد عاملی (۱۰۰۹ق) مؤلف مدارک الاحکام و نهایة المرام[۲۲]
- شیخ حسن عاملی (۱۰۱۱ق) مؤلف معالم الدین فرزند شهید ثانی[۲۳]
- امیر فضل الله[۲۴]
- عبدالله بن حسین تستری[۲۵]
- محمد بن محمد بلاغی[۲۶]
برخی اندیشه‌ها
مقدس اردبیلی در برخی از مسائل فقهی مانند نجاست خمر، حرمت غنا[۲۷] و شرایط قاضی[۲۸] آرائی بر خلاف مشهور داشته است که آنها را در کتاب مجمع الفائدة و البرهان فی شرح الاذهان بیان کرده است.[۲۹]
آثار
اردبیلی در موضوعات کلام، فقه، اصول، عقاید و سیره اهل بیت(ع) آثاری نگاشت که برخی از آنها عبارتند از:
- استیناس المعنویة[۳۰]
- زبدة البیان فی براهین احکام القرآن که در آن به آیات الاحکام پرداخته است.[۳۱]
- حدیقة الشیعة[۳۲] در انتساب این اثر به او تردید است. اما صاحب ریحانة الادب این تردید را انکار می‌کند.[۳۳]
- حاشیه بر شرح تجرید قوشجی[۳۴]؛ بحث امامت را مورد بحث قرار داده است و ادله‌ای از فخر رازی را پاسخ داده است.[۳۵]
- رساله فارسی در حرمت خراج[۳۶]
- حاشیه بر شرح مختصر عضدی[۳۷]
- رسالة فی کون افعال الله تعالی معللة بالاغراض[۳۸]
- مجمع الفائدة و البرهان فی شرح الاذهان[۳۹] از معروف‌ترین دایرة المعارف‌های فقه استدلالی، این کتاب را به مثابۀ شرحی بر کتاب ارشاد علامه حلی نگاشت.
- رسالۀ فارسی در مناسک حج
- عقائد الاسلام در علم کلام که به گفتۀ حرزالدین جمع مباحث عقلی و نقلی کلام را در برداشته است.[۴۰]
- تعلیقاتی بر قواعد علامه حلی
- رسالۀ فارسی در امامت
- تعلیقاتی بر تذکره[۴۱] و...
پانویس
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۶۰.
- ↑ گلشن ابرار، ص۱۷۹.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۱،ص۹۰.
- ↑ افندی، ریاض العلماء،، ج۱،ص۹۰.
- ↑ گلشن ابرار، ج۱، ص۱۸۱.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۷.
- ↑ اعیان الشیعه، ج۳، ص۸۰؛ افندی، ریاض العلماء، ج۱، ص۹۰؛ امل الآمل، ج۲، ص۲۳؛ تفرشی، نقدالرجال، ص۲۹.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۷۰؛ معارف رجال، ص۵۶.
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۵۶.
- ↑ محمدحسن ربانی، ص۳۹.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۷۴؛ تنکابنی، قصص العلما، ص۳۴۵؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۷.
- ↑ جزایری، انوار‌النعمانیه، ج۳، ص۴۰؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۸.
- ↑ تفرشی، نقدالرجال، ص۲۹
- ↑ حر عاملی، امل الآمل، ج۲، ص۲۳.
- ↑ قمی، فوائد‌الرضویه، ص۲۳.
- ↑ حر عاملی، امل الآمل، ج۲، ص۲۳؛ تفرشی، نقدالرجال، ص۲۹؛ نک: حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۵۵.
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ص۵۵.
- ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۰، ص۵۷.
- ↑ جناتی، مقدس اجتماعی در عرصه اجتهاد، ص۲۵.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۱، ص۹۰.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹؛ افندی، ریاض العلماء، ج۱،ص۹۰.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۱،ص۹۰.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۱،ص۹۰.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۰، ص۵۸؛ برای اطلاع از سایر شاگردان نک: اعیان الشیعه، ج۳، ص۸۱.
- ↑ اردبیلی، مجمع الفائده، ج۸، ص۵۹.
- ↑ اردبیلی، مجمع الفائده، ج۱۲، ص۱۵.
- ↑ جناتی، مقدس اردبیلی در عرصه اجتهاد، ص۲۹.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۱، ص۸۹؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۱،ص۹۱.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۱، ص۹۱.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۳۶۹.
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۵۴.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۱، ص۹۱.
منابع
- اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، تصحیح: مجتبی عراقی- علی‌پناه اشتهاردی- حسین یزدی اصفهانی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۰۳ق.
- افندی اصفهانی، میرزا عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلا، ترجمه: محمدباقر ساعدی، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۳۶۶ش.
- امین، سید محسن، أعیان الشیعة،دار التعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۶ق.
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، نشر معروف، قم، ۱۳۷۹ش.
- جناتی، محمدابراهیم، مقدس اردبیلی در عرصه اجتهاد، کیهان اندیشه، مرداد و شهریور ۱۳۷۵ - شماره ۶۷(ص۲۲ تا ۳۰)
- حسینی تفرشی، مصطفی، نقدالرجال، الرسول المصطفی(ع)، قم، ۱۳۱۸.
- حرزالدین، محمد، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، تحقیق: محمد حسین حرزالدین، منشورات مکتبة آیت الله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۵ق.
- حر عاملی، أمل الآمل، مکتبة الأندلس - بغداد، نجف، ۱۳۸۵ق.
- ربانی، محمد حسن، فقه و فقهای امامیه در گذر زمان، چاپ و نشر بین الملل، تهران، ۱۳۸۶ش.
- سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۱۸ق.
- شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، کتابفروشی اسلامی، تهران، ۱۳۵۲ش.
- مدرس تبریزی، میرزا محمدعلی، ریحانة الادب، انتشارات خیام، ۱۳۶۹.