میرزا جواد تبریزی
میرزا جواد تبریزی
| میرزا جواد تبریزی | |
|---|---|
.jpg) |
|
| زادروز | سال ۱۳۰۵ش - تبریز |
| درگذشت | ۲۹ آبان ۱۳۸۵ش برابر با ۲۸ شوال ۱۴۲۷ ق |
| آرامگاه | حرم حضرت معصومه |
| محل زندگی | تبریز، قم، نجف |
| نقش‌های برجسته | مرجع تقلید |
| آثار | ارشادالطالب: تعلیقۀ چهار جلدی بر مکاسب محرمه شیخ انصاری(ره)، اُسس القضاء و الشهادات، طبقات الرجال و... |
| وبگاه | |
| سایت اطلاع رسانی آیت الله میرزا جواد تبریزی | |
میرزا جواد تبریزی از مراجع تقلید معاصر شیعه. وی در سال ۱۳۰۵ش در تبریز به دنیا آمد و پس از تحصیلات مقدماتی در این شهر، هفت سال در حوزه علمیه قم به تحصیل و تدریس پرداخت. پس از آن به نجف رفت و ۲۳ سال در آنجا از درس عالمان بزرگی چون آیت الله خویی بهره برد. در سال ۱۳۵۵ش به همراه تعداد زیادی از مهاجرین ایرانی از عراق اخراج شد و به قم بازگشت.
پس از درگذشت آیت الله خویی و اقدام جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در معرفی هفت نفر از جمله ایشان به عنوان مرجع تقلید، او علیرغم میل خود مسئولیت مرجعیت را بر عهده گرفت و خدمات دینی و اجتماعی متعددی را در این مدت انجام داد.
وی علاوه بر تدریس، کتابهای زیادی تألیف کرد که ارشاد الطالب (تعلیقۀ چهار جلدی بر مکاسب محرمه شیخ انصاری) از مهمترین آنهاست. آیت الله تبریزی سرانجام در سال ۱۳۸۵ در قم از دنیا رفت و در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.
محتویات
[نهفتن]ولادت
شیخ جواد تبریزی در سال ۱۳۰۵ش مطابق با ۱۳۴۵ق در شهر تبریز به دنیا آمد. پدرش حاج علی کُبار از تجار معروف آذربایجان بود و همه او را به ایمان و انصافمی‌شناختند. مادرش میرزا خانم فاطمه سلطان نیز از تبار سادات مشهور این دیار بود.[۱]
تحصیلات
در تبریز
وی هنگامی که هفت سال از عمرش سپری شده بود وارد مدارس جدید شد و تا سال دوم دبیرستان تحصیل کرد و سپس به مدرسه دینی رفت. خود می‌گوید:
-
- «بعضی از رفقا و دوستان مدرسه‌ای ما که می‌خواستند درس عربی آن‌ها تقویت شود، ساعاتی از اوقات روزانۀ خود را به مدرسۀ دینی طالبیه واقع در بازار تبریز می‌رفتند و در نزد استاد ادبیات صرف و نحو می‌خواندند که من نیز چند روزی این دوستان را همراهی کردم و در دروس ادبیات حوزه شرکت جستم اما آنچه برای من پیش آمد، تقویت درس عربی نبود بلکه عشق و شیفتگی به درس حوزه بود و همین نیز سرآغاز سرنوشت من گردید و من راه روحانیت را برگزیدم.»[۲]
هنگامی که چنین تصمیمی گرفت، با مخالفت خانواده و اطرافیان روبه‌رو شد، چون این دوران مصادف با شروع فشارها علیه حوزه‌های علمیه و رنج و زحمت روحانیت بود. همت و اصرار وی، پدر را قانع ساخت و به این ترتیب او با وجود موقعیت تجارت، زندگی طلبگی را برگزید. از آن پس خانه را ترک کرد و همه اوقات خود را در مدرسۀ طالبیه ماند و دروس ادبیات، معانی و بیان و قسمتی از فقه و اصول را فرا گرفت.
در همین دوران با علامه جعفری هم بحث بود. وی در خصوص این فراز از زندگی‌اش می‌گوید:
در قم
آیت الله تبریزی در سال ۱۳۲۷ش راهی قم شد و هفت سال در این شهر ماندگار گردید.[۴] سالهای ورود وی به قم، مصادف با آغاز شکوفایی حوزه علمیه قم بود. آیت الله بروجردی به قم مرکزیت داده و دروس حوزوی رونق چشمگیری گرفته بود. او در مدرسه فیضیه اقامت کرد و ضمن تحصیل از محضر بزرگان، به تدریس روی آورد. او از جمله افراد مورد عنایت آیت الله بروجردی بود. خود می‌گوید:
آیت الله تبریزی در قم چهار سال از محضر آیت الله حجت بهره‌مند شد و به لحاظ روحی و اخلاقی نیز تحت تأثیر وی قرار گرفت. آیت الله حجت در آن زمان در زهد و اخلاق زبانزد بود. وی همزمان ۷ سال از خدمت آیت الله بروجردی دانش و معارف را فرا گرفت و با وجود موقعیت خوب برای تدریس راهی نجف اشرف شد.
در عتبات
رفتن به عتبات و حوزه علمیه نجف برای آیت الله تبریزی آرزوی بزرگی بود و از دوران حضور در حوزه علمیه تبریز به آن می‌اندیشید، اما مشکلات و نبود امکانات برآورده شدن این آرزو را دور می‌نمود. یک روز اتفاقی در یک جلسه علمی شرکت کرد و یکی از تجار متدین که با علما ارتباط داشت، به هوش و زکاوت او پی برد و در پی کمک به وی برآمد و اسباب مسافرتش را فراهم آورد. وی در این خصوص می‌گوید:
-
- «در مدرسه فیضیه نشسته بودم و به چگونگی رفتن به نجف فکر می‌کردم. در همین وقت مرد آشنایی را دیدم که پیشتر نیز دیده بودم. از من پرسید به چه می‌اندیشی؟ عرض کردم: به رفتن به عتبات. گفت: موانع رفتن چیست؟ گفتم: شرایط عوض شده است. آن زمان مصادف با سقوط مصدق و آغاز سخت گیری‌های دولت به روحانیت بود. گفت: شما غصه نخورید، از من مدارک و عکس گرفت و چند روزی نگذشت که پاسپورتم را درست کرد. او تاجر بود و برای خرید و فروش به کشورهای اطراف می‌رفت و این جور کارها برایش آسان بود. من نیز با گرفتن گذرنامه، صبر نکردم و با اولین وسیله به سمت عراق راه افتادم، حتی نتوانستم به شاگردانم اطلاع دهم.»
آیت الله تبریزی خود را به شهر نجف رساند و این وقتی بود که بیست و هفت سال از عمرش سپری شده بود. وی با کمک میرزا علی غروی که سالیانی در نجف بود، در مدرسه قوام السلطنه شیرازی ساکن شد و روزهای پرجنب و جوش خود را در حوزه علمیه نجف آغاز کرد. وی چون در سن بالا وارد حوزه علمیه شده بود، تلاش دو چندانی می‌کرد و در دروس متعدد حاضر می‌شد. خود می‌گوید:
-
- «من چهل سال معنای تعطیلی را نفهمیدم و از همه چیز زدم و از لذت‌های بسیاری دوری گزیدم تا به اهدافم برسم».
اساتید
آیت الله تبریزی در دروس اساتید بزرگی، چون آیات سید عبدالهادی شیرازی و سید ابوالقاسم خویی شرکت کرد و در همان سالهای نخست مورد توجه اساتید قرار گرفت. آیت الله خویی با درک استعداد و همت میرزا جواد، ایشان را مورد عنایت قرار داد و او رفته رفته به استاد نزدیک‌تر و از خواص شاگردان وی شد. آیت الله تبریزی می‌گوید:
-
- «مرحوم خویی در مسجد خضراء شب‌ها بعد از نماز مغرب و عشا اصول می‌گفتند. ما درس ایشان می‌رفتیم. در همان جلسه اول بحثی را با عنوان«آیا در شبهات موضوعیه فحص لازم است یا نه؟» مطرح کردند. ایشان در این موضوع با استاد به بحث نشست و مطالب درستی را ارائه داد و استدلالش پذیرفته شد. همین موضوع راه را برای پیشرفت ایشان هموار ساخت.[۶]
آیت الله خویی بعدها ایشان را جزء اعضای دفتر استفتاء خود معرفی کرد و ایشان حدود بیست سال در دفتر استفتاء و محفل درس استاد به تلاش پرداخت و چند بار سطوح و درس خارج را تدریس کرد.
وی از محضر آیات سید محسن حکیم و مشکینی[۷] هم بهره برد.
آیت الله تبریزی علاوه بر اینکه در دروس فقه و اصول به درجه اجتهاد رسید، در دروس فلسفه و تفسیر، رجال تلاش زیادی کرد و به تبحر دست یافت. از هم بحث‌ها و هم درس‌های او می‌توان حضرات آقایان مرحوم شهید سید محمد باقر صدر، شیخ مجتبی لنکرانی، شیخ صدرا بادکوبه ای، آیت الله وحید خراسانی، آیت الله سید علی سیستانی، شیخ علی اصغر شاهرودی را نام برد.
بازگشت به ایران
در سال ۱۳۵۵ش حکومت عراق سختگیری‌هایی بر ضد ایرانیان اعمال کرد و افرادی چون آیت الله تبریزی را که شخصیت برجسته بودند، شناسایی و به اخراج از عراق محکوم نمود. به این ترتیب وی پس از ۲۳ سال به همراه تعدادی از ایرانیان مجبور به ترک عراق شد؛ این در حالی بود که آیت الله خویی از بازگشت ایشان به ایران بسیار متأثر بود. زیرا وی می‌خواست آیت الله تبریزی در نجف به تدریس ادامه دهد و معتقد بود که ایشان می‌تواند در آینده نزدیک یکی از استوانه‌های حوزۀ علمیه نجف گردد و این مطلب را به برخی از دوستان نزدیک خود گفته بود. این سخن معروف بود که وی به آیت الله مشکینی(فرزند صاحب حاشیه بر کفایه) گفته بود:«ایشان مجتهد مطلق هستند.» و این برجسته بودن در سیمای آیت الله تبریزی نیز مشهود بود.[۸]
از اساتید حوزه علمیه قم
عمده تبحر آیت الله تبریزی در فقه، اصول و رجال بود. وی پس از بازگشت به ایران و اقامت در حوزه علمیه قم، در هر سه موضوع به تدریس ادامه داد. تدریس وی به جهت مصاحبت زیاد اساتید بزرگ نجف تا حدودی به سبک حوزه نجف بود.[۹]
مرجعیت
پس از رحلت آیت الله خویی، عده‌ای از علما خواستار پذیرش مقام مرجعیت از سوی آیت الله تبریزی شدند. با اینکه ایشان علاقه‌ای به این مقام نداشت و همواره از آن گریزان بود اقدام جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در معرفی هفت نفر از جمله ایشان به عنوان مرجع تقلید، در کنار وجود مقلدانی در خارج از جمله سوریه، لبنان،کویت، بحرین، عراق حتی کشورهای اروپایی، استرالیا و آفریقا وی را وادار به قبول این مسئولیت کرد.
تالیفات
- ارشادالطالب: تعلیقۀ چهار جلدی بر مکاسب محرمه شیخ انصاری(ره).
- اُسس القضاء و الشهادات،
- طبقات الرجال،
- تکمله منهاج الصالحین،
- مسائل منتخب،
- حاشیه بر عروه الوثقی،
- حاشیه بر وسیله مرحوم آیت الله اصفهانی،
- شرح کفایه الاصول،
- رساله توضیح المسائل،
- مناسک حج،
- حدود و قصاص،
- صراط النجاه(۶جلد)،
- تهذیب در احکام حج،
- الانوار الهیه فی المسائل العقائدیه،
- نفی السهو عن النبی،
- فدک،
- ضلامات فاطمه الزهراء،
- رساله مختصره فی لبس السداد،
- الشعائر الحسینیه،
- عبقات ولائیه،
- زیاره عاشوراء،
- استفتائات جدید.
وی آثاری نیز به صورت خطی دارد که چاپ نشده است.
خدمات اجتماعی
از خدمات اجتماعی وی می‌توان مسجد سازی در جاهایی که مسجد نبود، دستگیری از نیازمندان و ساختن درمانگاه بقیه الله قم به قصد حمایت از مستضعفان و خانواده‌های طلاب بی‌بضاعت اشاره کرد. وی در خصوص درمانگاه بقیه الله تأکید دارد که خانواده‌های طلاب و افراد بی‌بضاعت از آن بهره‌مند شوند. این درمانگاه از نظر پزشکی درمانگاه مجهزی است. آیت الله تبریزی در آوردن تمام این تجهیزات همت و کمک جدی داشتند و تأکید می‌کردند در برخورد با مراجعین مراقبت لازم را انجام دهند و رضایت خدا در نظر داشته باشند. گروهی را نیز مأمور کرده بودند در خصوص فقرا و ایتام تحقیق، و برایشان مواد خوراکی و پوشاک فراهم کنند.[۱۰]
رحلت
آیت الله تبریزی پس از گذران یک دوره بیماری، روز دوشنبه ۱۳۸۵/۸/۲۹ برابر با ۲۸ شوال ۱۴۲۷ درگذشت[۱۱] و روز چهارشنبه ۱۳۸۵/۹/۱، پس از تشییع و اقامهٔ نماز توسط آیت الله وحید خراسانی، در قسمت بالاسر حرم حضرت معصومه، به خاک سپرده شد.[۱۲] در مراسم تشییع او سایر مراجع تقلید شیعه و نیز شخصیت‌هایی از کشور کویت، بحرین، قطر، امارات، لبنان، سوریه و عربستان حضور داشتند.[۱۳]
در پی درگذشت آیت الله تبریزی، رهبر جمهوری اسلامی ایران آیت الله خامنه ای، نیز پیام تسلیتی صادر کرد و او را از برجسته‌ترین اساتید حوزه علمیه قم توصیف کرد که پارسایی و خلق و خوی مردمی‌اش او را شخصیتی محبوب بین جوانان ساخته بود.[۱۴]
پانویس
- ↑ گنجینه دانشمندان، محمد شریف رازی، ج ۷، ص۱۳۶؛ رجوع کنید به: زندگی نامه اجیاگر فاطمیه، ص۲۹
- ↑ گنجینه دانشمندان، محمد شریف رازی، ج ۷، ص۱۳۶.
- ↑ مصاحبه حجت الاسلام وحیدپور از شاگردان معظم له.
- ↑ آشنایی با ستارگان هدایت و مراجع تقلید شیعه، حسین آوردی، ص۸.
- ↑ مصاحبه با حجت الاسلام وحیدپور
- ↑ یادداشت‌های حجت الاسلام وحید پور دربارۀ زندگی آیت الله تبریزی.
- ↑ از زعمای حوزه علمیه نجف اشرف و فرزند صاحب حاشیه بر کفایه.
- ↑ یادداشت‌های حجت الاسلام وحید پور دربارۀ زندگی آیت الله تبریزی
- ↑ مصاحبه با حجت الاسلام وحیدپور.
- ↑ مصاحبه با حجت الاسلام وحیدپور.
- ↑ آیت الله تبریزی درگذشت.
- ↑ تشییع باشکوه پیکر آیت‌الله میرزا جواد تبریزی
- ↑ تشییع باشکوه پیکر آیت‌الله میرزا جواد تبریزی
- ↑ پیام تسلیت در پی درگذشت آیت‌الله حاج میرزا جواد آقای تبریزی
منابع
- زندگی نامه احیاگر فاطمیه فقیه مقدس آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی، دارالصدیقه الشهیده، سوریه، ۱۳۸۷ش.