سید عبدالاعلی سبزواری

سیدعبدالاعلی سبزواری

اطلاعات فردی
تاریخ تولد	هیجدهم ذی حجه ۱۳۲۸ق
زادگاه	سبزوار
محل زندگی	سبزوار، مشهد، نجف
تاریخ وفات	دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ش (برابر با (۲۷ صفر ۱۴۱۴ق)
محل دفن	نجف اشرف
اطلاعات علمی
استادان	محمدحسین نائینی، آقاضیاء عراقی، محمدحسین غروی اصفهانی، سید ابوالحسن اصفهانی،شیخ عباس قمی ، عبدالله مامقانی
تالیفات	مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، مهذب‌الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، تهذیب الاصول، لباب المعارف، رفض الفضول عن علم الاصول، منهاج الصالحین، مناسک الحج
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	حمایت از انقلاب اسلامی ایران، حمایت از انتفاضه شعبانیه
اجتماعی	مرجع تقلید، رئیس حوزه علمیه نجف، تجدید بنای مسجد سهلهو مسجد کوفه، فرستادن نمایندگانی به اروپا، امریکا و کشورهای عربی و آسیایی

سید عبدالاعلی موسوی سبزواری،(۱۳۲۸ - ۱۴۱۴ق) مرجع تقلید و مفسر شیعه در قرن پانزدهم. او پس از وفات آیت الله خویی در ۱۴۱۳ق، مدت کوتاهی عهده‌دار ریاست حوزه علمیه نجف بود. کتاب تفسیری مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن و کتاب فقهی مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام از آثار برجسته او است. برخی معتقدند وی توسط رژیم بعث عراق مسموم و شهید شده است.

تولد

سید عبدالاعلی در هیجدهم ذی حجه ۱۳۲۸ق - مصادف با عید غدیر - در سبزوار دیده به جهان گشود. دوران کودکی و نوجوانی را تحت سرپرستی پدرش طی کرد و مقدمات ادبیات عرب و فقه و اصول و... را از پدر و عمویش، آیت‌الله سید عبدالله برهان (م ۱۳۸۴ق) فراگرفت و تا سن چهارده سالگی در زادگاه خود به تحصیل مقدمات علوم اسلامی و عربی پرداخت.^[۱]

تحصیلات

در سال ۱۳۴۲ق به مشهد رفت و در آنجا از محضر بزرگانی چون: عبدالجواد ادیب نیشابوری (م‌۱۳۴۴ق)، میرزا عسکر شهیدی، معروف به ‹‹آقا بزرگ حکیم›› (م۱۳۵۴ق)، سیدمحمّد عصّار لواسانی‌ (م ۱۳۵۶ق) و علی اکبر نهاوندی (م ۱۳۶۹ق) بهره برد.

سبزواری پس از حدود هشت سال اقامت در مشهد، برای تکمیل درس سطح فقه و اصول‌ و نیز فلسفه و تفسیر و دیگر علوم اسلامی عزم سفر نجف اشرف نمود و در آن شهر در درس آیات عظام: مرحوم نائینی‌ (م ۱۳۵۵ق.)، آقاضیاء عراقی (م ۱۳۶۱ق)، محمدحسین غروی اصفهانی (م ۱۳۶۱ق)، سید ابوالحسن اصفهانی و آقاسید حسین بادکوبه‌ای (م ۱۳۵۸ق) و... شرکت نمود. وی تفسیر قرآن و مناظره و کلام را با حضور در جلسات تفسیری علامه محمدجواد بلاغی‌ فراگرفت. او همچنین ازعلاّمه مامقانی(م ۱۳۵۱ق) و شیخ عباس قمی (م ۱۳۵۹ق) و دیگر مشایخ و استادان خود اجازات روایتی و اجتهادی کسب نمود و در حالی که ۳۶ سال داشت، در سال ۱۳۶۵ق به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت.^[۲]

دوران مرجعیت

پس از وفات آیت الله خویی در ۸ صفر ۱۴۱۳ق. سید عبدالاعلی سبزواری، مرجع تقلید شیعیان و همچنین عهده‌دار ریاست حوزه علمیه نجف شد. البته دوران مرجعیت تقلید وی کوتاه بود و وی در ۲۷ صفر سال ۱۴۱۴ق وفات یافت.^[۳]

ویژگی‌های شخصیتی و سیاسی

درباره ویژگی‌های شخصیتی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری گفته‌اند که وی مردی متواضع، بردبار، کم سخن و دائم‌الذکر و از حافظان قرآن کریم بود. وی در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ایران و عراق نقش داشت و از انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن - امام خمینی - کمال حمایت و پشتیبانی را نمود. در زمان اقامت امام خمینی در نجف، در کنار وی بود و از امام و نهضت وی حمایت می‌کرد. چندین بار درس خویش را برای توجّه دادن حوزه علمیهِ نجف، به وقایعانقلاب اسلامی ایران تعطیل نمود و به هنگام همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی، در فروردین ۱۳۵۸ ش. پیامی مبنی بر حمایت از آن صادر کرد.^[۴]

وی همچنین حامی مردم مظلوم و مسلمان عراق بود و در انتفاضه شعبانیه حمایت خویش را از این انقلاب با صدور فتوایی اعلام نمود.^[۵] او با رژیم بعث حاکم بر عراق سازش نکرد و چند بار منزلش به محاصرهِ نظامیان بعث درآمد و رژیم بعث برایش محدودیت‌هایی قائل شد.^[۶]

از اقدامات تبلیغی و اجتماعی وی، می‌توان به فرستادن نمایندگانی زبده به اروپا، آمریکا و کشورهای عربی و آسیایی، و نیز طرح وسیع ایشان برای تجدید بنای مسجد سهله و مسجد کوفه اشاره کرد.^[۷]

وفات

سیدعبدالاعلی سبزواری در روز دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ش. (۲۷ صفر ۱۴۱۴ق) - مصادف با شب رحلت رسول خدا(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) - در نجف اشرف درگذشت. برخی معتقدند که وی توسط رژیم بعث عراق مسموم وشهید شده است.^[۸]

بعد از رحلت، به علت سخت گیری‌های رژیم بعثی صدام، مراسم دفن وی، تنها با حضور پنج نفر از نزدیکان، در مسجدی که نماز خوانده و درس می گفت، به صورت غریبانه‌ای برگزار گشته و همان جا دفن گردیدند.^[۹]

آثار و تالیفات

از آثار و تألیفات وی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:

• مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن

این کتاب با موضوع تفسیر قرآن است که مفسر طرح آن را در ۳۰ جلد ریخته بود و تاکنون قریب به ۱۲ جلد آن به چاپ رسیده و متأسفانه باقی مجلدات در صورت وجود، چاپ و منتشر نشده است.

این تفسیر به عربی است و نخستین‌بار تا جلد چهارم آن، در "مطبعه`‌الاداب" نجف به سال ۱۴۰۴ق به چاپ رسید و در سال ۱۴۰۹ق مؤ‌سسهِ اهل‌البیت بیروت آن را تجدید چاپ کرد.

چاپ دیگر آن در همان سال در "مطبعه`‌الدیوان" بغداد صورت پذیرفت. امّا چاپ بهتر و با حروف‌چینی و تحقیق جدید، با اشراف فرزند مفسر، در سال ۱۴۱۴ق انجام گرفت که متأ‌سفانه با درگذشت وی در همان جلد اول توقف یافت و بعد با همکاری "مؤ‌سسه`‌المنار" حدود ۱۲ جلد آن به چاپ رسید.

• مهذب‌الاحکام فی بیان الحلال و الحرام

این کتاب در فقه امامی است و شامل یک دورهِ کامل فقه استدلالی در ۳۰ جلد وزیری در مطبعة الاداب نجف به سال ۱۹۸۲م. چاپ شد.

• تهذیب الاصول

یک دوره اصول فقه، به صورت فشرده، ولی روان در ۲ جلد که به طبع رسیده است.

• لباب المعارف

در علم کلام و دفاع از عقاید شیعه و از جمله اولین آثار آیت‌الله سبزواری است که در ۲ جلد به عربی تأ‌لیف شده است.

• افاضة الباری فی نقد ما ا‌لّفه الحکیم السبزواری

این کتاب در نقد و بررسی آثار فلسفی حکیم ملاهادی سبزواری (م ۱۲۸۹ق) نگاشته شده است.

• رفض الفضول عن علم الاصول، در علم اصول.
• منهاج الصالحین، در فقه.
• مناسک الحج، در مسائل حج.
• رسالهِ توضیح المسائل، به فارسی‌
• حاشیه بر بسیاری از کتاب‌های شیعه چون: عروة‌الوثقی، وسیلةالنجاة، حدائق‌الناظره، جواهرالکلام، مستندالشیعه، اسفار، تفسیر صافی، شرح منظومهِ حکیم سبزواری، و...
• مجموعه‌ای در رسائل فقهی و... .^[۱۰]

کنگره بزرگداشت عبدالاعلی سبزواری

در سال ۱۳۸۹ شمسی، کنگره بزرگداشت آیت الله العظمی سیدعبدالاعلی سبزواری برگزار گردید؛ ۲۱ اردیبهشت در سبزوار و ۲۳ اردیبهشت در قم.

در کنگره برگزار شده در قم، آیت الله العظمی سبحانی، آیات عظام و حجج اسلام نمازی (امام جمعه کاشان)، مقتدایی (مدیر وقت حوزه علمیه قم)، باغانی (از علمای سبزوار) و سید علی سبزواری، فرزند آیت الله سیدعبدالاعلی، در پژوهشگاه قرآنى علامه طباطبایى (ره) سخنرانی کردند.^[۱۱]

در کنگره برگزار شده در سبزوار نیز، حجج اسلام ابراهیمی (امام جمعه سبزوار)، ابوترابی (نایب رییس وقت مجلس) و سیدان (از علمای مشهد) ازجمله سخنرانان اصلی این همایش بودند.^[۱۲]

پانویس

منابع

• منبع اصلی مقاله: روش تفسیری آیت الله سبزواری در «مواهب الرحمن»، دانشنامه موضوعی قرآن کریم
• برگزاری کنگره آیت الله العظمی سیدعبدالاعلی سبزواری
• زندگی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری
• بزرگداشت آیت الله العظمی سیدعبدالاعلی سبزواری
• عالم ربانی آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری رحمة الله علیه، نشریه خُلُق - خرداد و تیر ۱۳۹۰، شماره ۲۳ - قله نشینان معرفت(۱)