میرزای قمی

میرزا ابوالقاسم بن محمدحسن شفتی قمی(۱۱۵۰-۱۲۳۱ق.) معروف به میرزای قمی، از مراجع تقلید شیعه در قرن دوازدهم و سیزدهم قمری.

میرزای قمی با برخی پادشاهان قاجار معاصر بود و آنان را به مدارا با مردم و ثبات در مذهب سفارش می‌کرد. برپایی نماز جمعه و جماعت از دیگر فعالیت‌های او به شمار می‌رفت.

مهمترین اثر او کتاب «قوانین» است که به همین جهت او «صاحب قوانین» لقب داده‌اند. حجیت ظن مطلق، اجتماع امر و نهی در شیء واحد شخصی، جوازقضاوت برای شخص مقلد طبق فتوای مجتهد از آراء خاص فقهی ایشان بود.

زندگینامه

میرزای قمی در سال ۱۱۵۰ق. در روستای دره باغ (منطقه جاپلق، دهستانی در ۱۲ کیلومتری بروجرد)^[۱] متولد شد و در سال ۱۲۳۱ق. سال تولد او را ۱۱۵۱ و ۱۱۵۳ و درگذشتش را ۱۲۳۳ نیز گفته‌اند.^[۲] او در قم درگذشت.^[۳] و در قبرستان شیخان قم مدفون شد.

پدر وی از مردم شفت (از توابع فومن) بود که در جوانی به حوزه علمیه اصفهان و سپس به جاپلق رفته بود.^[۴]

تحصیلات

میرزای قمی، علوم ادبی فارسی و عربی را نزد پدرش در روستای دره باغ آموخت آنگاه به خوانسار رفت و از شاگردان سید حسین خوانساری شد و چند سالی فقه و اصول فقه آموخت و با خواهر خوانساری ازدواج کرد. پس از این به عراقرفت و در کربلا از شاگردان آقا محمدباقر بهبهانی شد.^[۵]

پس از آن با دریافت اجازه از بهبهانی به دره باغ برگشت و به روستای قلعه بابو (از روستاهای جاپلق) رفت وی سپس به اصفهان، مدرسه کاسه‌گران رفت و از آنجا نیز به شیراز رفت که مصادف بود با ایام پادشاهی کریم خان زند؛ و ۲ یا ۳ سال در آنجا ماند. سپس به اصفهان بازگشت و به روستای بابو رفت، برخی از طلبه‌ها در فقه و اصول از وی استفاده نمودند. گذران زندگی‌اش به سختی بود، به قم رفت و به تدریس و تألیف کتاب‌هایش پرداخت و شهرتش در ایران فراگیر و مرجع تقلید شد.^[۶]

جایگاه علمی

میرزای قمی، به محقق قمی مشهور بود. حجیت ظن مطلق، اجتماع امر و نهی در شیء واحد شخصی، جواز قضاوت برای شخص مقلد طبق فتوای مجتهد از آرای خاص او در فقه و اصول بود.^[۷]

فعالیت‌های سیاسی اجتماعی

میرزای قمی با برخی از پادشاهان قاجار از جمله، آغامحمدخان و فتحعلی شاه معاصر بود و با فتحعلی شاه نامه‌نگاری‌هایی داشته است.^[۸] در یکی از این نامه‌ها، پادشاه را نصحیت به مدارای با مردم، و در دیگری وی را به ثبات بر مذهب حق و میل نکردن به تصوف سفارش نموده است.^[۹]

وی در قم نماز جمعه و جماعت برپا می‌داشت.^[۱۰]

آثار

گفته‌اند که بیش از ۱۰۰۰ رساله در علوم مختلف نوشته بوده است. برخی از آثار وی عبارتند از:^[۱۱]

• القوانین المحکمة فی الاصول (مشهور به «قوانین»؛ موضوع این کتاب اصول فقه است و سالها از کتابهای درسی حوزه‌های علمیه بوده است)

شاگردان

برخی از شاگردان وی از این قرارند:^[۱۲]

پانویس

منابع

مطالعه بیشتر

• استادی، رضا، نامه میرزای قمی به فتحعلیشاه قاجار، کیهان فرهنگی، سال یازدهم، شماره ۱.
• مدرسی طباطبایی، سیدحسین، پنج نامه از فتحلعیشاه قاجار به میرزای قمی، بررسی‌های تاریخی، شماره ۴، سال دهم.